Rola urządzeń diagnostycznych przy obsłudze i naprawach pojazdów samochodowych. (cz. IV)
Najistotniejszym, z punktu widzenia funkcjonalności pojazdu samochodowego układem jest system napędowy, którego głównym podzespołem jest silnik. Zasada działania silnika spalinowego wykorzystuje do wytworzenia energii niezbędnej do napędzania pojazdu zjawisko spalania paliwa. Za zapewnienie odpowiedniej jego ilości w danej chwili odpowiada system paliwowy. Zasilanie w paliwo współczesnych samochodowych silników benzynowych oparte jest już wyłącznie na układach wtryskowych. Wynika to z faktu, iż wyłącznie tego typu zasilanie zapewnia właściwe przygotowanie mieszanki paliwowo-powietrznej, przy której osiągane są odpowiednie parametry pracy silnika z jednoczesnym spełnieniem obowiązujących norm emisji do atmosfery toksycznych substancji zawartych w spalinach.
Przy zastosowaniu systemu bezpośredniego wtrysku paliwa stosowany jest znacznie większy niż przy składzie stechiometrycznym współczynnik nadmiaru powietrza, co wymusza konieczność tworzenia mieszanki tzw. warstwowej, gdzie w obszarze przeskoku iskry mieszanka jest na tyle bogata, że zapewni zapłon jednocześnie w całej objętości dostarczanego do cylindra paliwa.
Wiele usterek i problemów obsługowych z uruchamianiem silnika wynika właśnie z niedomagań w pracy układu wtryskowego. Objawami nieprawidłowego funkcjonowania tego systemu są najczęściej:
- zmniejszona moc silnika,
- niestabilna praca na biegu jałowym,
- problemy z uruchomieniem silnika,
- zwiększona emisja substancji toksycznych w spalinach,
- problemy z działaniem katalizatora i sondy lambda,
- sygnalizacja wystąpienia usterki w silnikach z systemem EOBD.
Elementami wykonawczymi systemu wtryskowego są wtryskiwacze. Są one odpowiedzialne za tworzenie mieszanki paliwowo-powietrznej w cylindrach. Zapewnić muszą dostarczenie do cylindrów pożądanych w danej chwili i adekwatnych do aktualnego obciążenia silnika dawek paliwa rozpylonych w należyty sposób oraz zachować szczelność przy unieruchomionym silniku.
Stosowane w silnikach o zapłonie iskrowym z wtryskiem benzyny wtryskiwacza posiadają konstrukcje elekromagnetyczną i uruchamiane są impulsami elektronicznymi wysyłanymi ze sterownika silnika. Parametrem określającym charakterystykę funkcjonowania wtryskiwaczy jest oporność cewki odpowiedzialnej za jego uruchamianie. Ustalona do wtryśnięcia dawka paliwa realizowana jest poprzez odpowiedni czas otwarcia wtryskiwacza, uzależniony z kolei od długości impulsu elektrycznego podawanego przez sterownik. Podany ze sterownika silnika do cewki wtryskiwacza impuls elektryczny powoduje wytworzenie siły elektromagnetycznej unoszącej, aż do momentu, gdy siła elektromagnesu będzie większa od siły docisku sprężyny. Po zaprzestaniu podawania impulsu elektrycznego siła docisku sprężyny opuszcza iglicę i wtryskiwacz pozostaje w stanie spocznikowym i następuje zanik podawania paliwa do cylindra.
Stopień rozpylania paliwa przez wtryskiwacz uzależniony jest od geometrii jego dyszy. Jakość rozpylania paliwa w cylindrze uzależniona jest w związku z tym przede wszystkim od drożności otworów wtryskowych wtryskiwacza. Wtryskiwacze są elementami układu wtryskowego, które są najbardziej narażone na wszelkiego rodzaju osady i zanieczyszczenia. Wynika to z faktu, bardzo dużej dokładności wykonania i bardzo małych średnic otworów wtryskowych.
Powodem zanieczyszczenia otworów wtryskowych wtryskiwaczy jest zakwaszenie paliwa na skutek reakcji chemicznych zachodzących pomiędzy zawartymi w paliwie silników benzynowych metanolem i etanolem z wodą. Zakwaszenie paliwa wywołuje uwalnianie się z niego najcięższych składników, czyli smoły, laku i żywicy. Powstające w układzie paliwowym i na otworach wtryskowych osady i zanieczyszczenia podzielić można na dwie grupy:
- miękkie – tworzące cienką warstwę i rozpuszczające się w rozpuszczalnikach organicznych (żywice i inne substancje kleiste),
- twarde – o wysokim stopniu skondensowania, słabo rozpuszczające się w rozpuszczalnikach organicznych (substancje węgliste).
Zawarte w paliwie związki aromatyczne w temperaturze już około 150 0C powodują osadzanie się zanieczyszczeń na wtryskiwaczu, powodując tym samym stopniową utratę jego drożności. Wtryskiwacz osiąga taką temperaturę w sytuacji, gdy unieruchomiony zostaje mocno nagrzany silnik. Po unieruchomieniu tak nagrzanego silnika wtryskiwacz nie pracuje i jego wnętrze nie jest chłodzone w sposób ciągły przez dopływ paliwa, tak jak ma to miejsce przy normalnie pracującym silniku. Sytuacja taka powoduje odparowywanie paliwa i pozostawianie twardych, przypiekających się do powierzchni wtryskiwaczy osadów. Osad na otworach tworzy się stopniowo, poprzez narastanie kolejnych warstw. Osady te w znacznym stopniu zmieniają sposób działania i charakterystykę wtryskiwacza, a tym samym jakość tworzonej mieszanki paliwowo-powietrznej w cylindrze silnika. Znaczne problemy z zanieczyszczeniem wtryskiwaczy silników benzynowych występują również, gdy silnik zasilany jest dodatkowo instalacją gazową.
Zanieczyszczenie wtryskiwaczy w zdecydowany sposób zakłóca normalną pracę silnika i jest przyczyną wielu nieprawidłowości w jego funkcjonowania. Jest zarazem usterką trudną do zlokalizowania, w związku z tym, że wtryskiwacze nie są sprawdzane w trakcie typowych testów diagnostycznych silnika. Poza tym jest to element, który w zdecydowanej większości ma konstrukcję uniemożliwiającą jego demontaż, a w związku z tym nie podlega on żadnej regulacji ani naprawie. Jedynym możliwym zabiegiem, dzięki któremu można przywrócić pierwotne własności wtryskiwacza jest jego przeczyszczenie. Do przeprowadzenia diagnostyki wtryskiwaczy konieczny jest demontaż z pojazdu oraz posiadanie odpowiedniego, specjalistycznego urządzenia umożliwiającego:
- testowanie rozdzielania wtrysku,
- testowanie ciśnienia otwarcia oraz zamknięcia wtrysku,
- równoczesne symulowanie warunków pracy dla kilku wtryskiwaczy w celu sprawdzenia różnicy,
- testowanie dawkowania – umożliwiające testowanie dawek wtryskiwanych przez każdy wtryskiwacz,
- testowanie rozpylania – pozwalające na określenie stopnia rozpylania każdego wtryskiwacza za pomocą funkcji podświetlania lub przy użyciu specjalnej lampy,
- testowanie szczelności – umożliwiające testowanie szczelności wtryskiwaczy pod wysokim ciśnieniem,
- testowanie wtryskiwania - umożliwiające testowanie kąta wtrysku i stanu rozpylania.
Na tego typu urządzeniu możliwe jest sprawdzenie kilku wtryskiwaczy jednocześnie (6 lub 8). Porównać więc można parametry pracy poszczególnych wtryskiwaczy silnika między sobą. Istotne jest, żeby wszystkie wtryskiwacze danego silnika miały porównywalne parametry pracy. Jest to warunek równomiernej pracy silnika. Rozbieżność wyników testów z danymi fabrycznymi wtryskiwaczy świadczy o ich ewidentnym zanieczyszczeniu. W tym wypadku wykorzystuje się pozostałe funkcje urządzenia polegające na:
- czyszczeniu ultradźwiękowym – funkcja ta służy do czyszczenia oraz usuwania osadów węgla z kilku wtryskiwaczy jednocześnie za pomocą generatora ultradźwiękowego (proces jednoczesnego sterowania wtryskiwaczami i generowania ultradźwięków o odpowiedniej częstotliwości w płynie czyszczącym, powodujący rozkład i oczyszczenie zapieczonych osadów);
- czyszczeniu tzw. FLUSH-BACK – funkcja ta umożliwia usuwanie zanieczyszczeń przylegających do wtryskiwaczy poprzez przepłukiwanie ich strumieniem paliwa wraz ze specjalnym detergentem.
Tego typu urządzenia umożliwiają również czyszczenie wtryskiwaczy bez demontażu z silnika. Funkcja ta jest możliwa do zrealizowania, ponieważ urządzenie jest wyposażone w specjalne adaptery i złącza umożliwiające podłączenia go bezpośrednio do układu zasilania paliwem pojazdu. Przy takim zastosowaniu przyrządu czyszczeniu podlegają również komory spalania silnika.