Stanowisko do kontroli i pomiaru parametrów geometrii ustawienia kół i osi pojazdów.
Współcześnie eksploatowane pojazdy coraz częściej poddawane są okresowym, a zarazem regularnym czynnościom kontrolno-pomiarowym w zakresie geometrii układu kierowniczego. Taki stan rzeczy wynika w znacznej mierze z coraz większej świadomości użytkowników pojazdów na temat wpływu stanu technicznego układu kierowniczego oraz poprawności ustawienia najistotniejszych parametrów geometrii ustawienia kół i osi na bezpieczeństwo jazdy oraz szybkość nadmiernego zużywania się opon.
W związku z osiąganymi przez pojazdy najnowszej generacji prędkościami jazdy konieczne jest zapewnienie w trakcie całego czasu eksploatacji odpowiednich, przewidzianych konstrukcyjnie przez producentów pojazdów parametrów geometrii ustawienia kół i osi pojazdów, w celu zapewnienia należytego bezpieczeństwa jazdy ruchu drogowego. Dla zapewnienia samoczynnego utrzymywania się kierunku jazdy przy wyprostowanych kołach, toczenia się kół kierowanych bez poślizgu przy skręcie, a także samoczynnego powrotu do pozycji jazdy na wprost po wykonanym skręcie konieczne jest utrzymanie wartości poszczególnych parametrów układu kierowniczego w granicach dopuszczalnej tolerancji.
Każdy pojazd posiada określone przez producenta nominalne i dopuszczalne wartości tolerancji każdego z parametrów geometrii ustawienia kół i osi. Wartości te ulegają zmianom w trakcie normalnej eksploatacji samochodu oraz w przypadku uszkodzenia kolizyjnego w trakcie wypadku drogowego.
Warunkiem przeprowadzenia prawidłowego, a zarazem wiarygodnego pomiaru i kontroli parametrów geometrii ustawienia kół i osi pojazdu jest wykonywanie go na odpowiednio przygotowanym stanowisku, gwarantującym przede wszystkim zachowanie jednakowego poziomu wszystkim czterem punktom podparcia kół pojazdu z użyciem specjalistycznego urządzenia kontrolno-pomiarowego.
Warunek odpowiedniego stanowiska spełniony jest zarówno przy wykorzystaniu stanowiska kanałowego, a także diagnostycznego podnośnika najazdowego cztero-kolumnowego lub nożycowego. Dopuszczalne odchyłki w zakresie wypoziomowania stanowiska nie mogą przekroczyć 1 mm na 1 m długości dla całej powierzchni lub 1 mm pomiędzy punktami spoczynkowymi kół (obrotnicami dla kół przedniej osi i płytami rozprężnymi dla kół tylnej osi) lewej i prawej strony i 2 mm pomiędzy przednimi i tylnymi (również po przekątnej).
Stanowisko kontrolno-pomiarowe przygotowane na kanale musi poza obrotnicami i płytami rozprężnymi być wyposażone również w dźwignik osi do wykonania uniesienia kół przy wykonywaniu czynności kompensacji bicia obręczy kół, suwany wzdłuż krawędzi kanału. W przypadku podnośnika diagnostycznego stosowany jest w tym celu dźwignik osi, suwany wzdłuż krawędzi płyt najazdowych lub dodatkowy między-osiowy dźwignik nożycowy do unoszenia na kilkadziesiąt centymetrów ponad płyty najazdowe całego pojazdu.
Obrotnice muszą zapewniać swobodne wykonywanie skrętu kołami w trakcie pomiaru, a zadaniem płyt rozprężnych jest zagwarantowanie właściwego ułożenia się kół osi tylnej. Podłoże, zarówno stanowiska kanałowego, jak również i płyt najazdowych podnośnika diagnostycznego może posiadać płaskie podłoże lub z wykonanymi zagłębieniami pod obrotnice i płyty rozprężne. Przy braku zagłębień do obrotnic i płyt rozprężnych stosowane są przygotowane do tego celu specjalne najazdy.
W przypadku zastosowania konstrukcji z przygotowanymi zagłębieniami i to zarówno w przypadku stanowiska kanałowego, jak również i podnośnika diagnostycznego obrotnice i płyty rozprężne są umieszczone poniżej poziomu stanowiska ławy pomiarowej (dla kanału) i płyt najazdowych (podnośnika diagnostycznego) w taki sposób, aby ich górna powierzchnia była na tym samym poziomie, co reszta stanowiska pomiarowego. Konieczne jest jednak wykonanie zagłębień w posadzce, zapewniających możliwość przemieszczania obrotnic i płyt rozprężnych w kierunku poprzecznym do kierunku najeżdżania pojazdu na stanowisko w celu dostosowania ich rozstawu do szerokości rozstawu kół pojazdu.
Wybór rodzaju stanowiska kontrolno-pomiarowego do geometrii kół musi być dostosowany do rodzaju (długości i szerokości) obsługiwanych pojazdów oraz posiadanych warunków warsztatowych (lokalowych). Poza stanowiskiem kontrolno-pomiarowym do przeprowadzenia czynności związanych ze sprawdzeniem parametrów geometrii ustawienia kół konieczne jest posiadanie odpowiedniego urządzenia.
Konstrukcje współcześnie eksploatowanych pojazdów samochodowych wymuszają pomiar parametrów geometrii ustawienia kół i osi pojazdów przyrządem zapewniającym uwzględnienie przy pomiarze geometrycznej osi pojazdu. Tego typu wymagania spełniają wyłącznie urządzenia cztero-głowicowe, czyli wyposażone w cztery zespoły pomiarowe, zakładane na wszystkie koła pojazdu.
Obecnie na rynku dostępne są dwa rodzaje przyrządów do kontroli i pomiaru parametrów geometrii kół i osi. Obie wykorzystują mikroprocesorową technologię przetwarzania sygnałów i przesyłania informacji opartą na współpracy z komputerem. Skonstruowane są w sposób ułatwiający obsługę i skrócenie czasu wykonywania wszystkich czynności oraz wykluczający wpływ ewentualnych błędów obsługowych i czynników zewnętrznych na poprawność pomiaru i wiarygodności uzyskiwanych wyników. W urządzeniach tego typu przetwarzanie sygnałów, przesyłanie danych i informacji oraz odczyt wartości mierzonych realizowane jest w sposób automatyczny, a wyniki pomiarów zapisywane są w pamięci komputerowej jednostki centralnej urządzenia i prezentowane są w sposób ciągły na ekranie monitora. Przyrządy te posiadają bazy danych parametrów wzorcowych pojazdów wraz z odpowiednimi grafikami, przedstawiającymi punkty regulacji poszczególnych parametrów, wartościami ugięcia zawieszenia oraz sposobami obciążenia pojazdów.
Pierwszą grupę urządzeń stanowią przyrządy wykorzystujące do pomiaru tzw. głowice aktywne, oparte na technologii kamer CCD. Drugą, najnowszą generacją urządzeń są przyrządy wykorzystujące system trójwymiarowego modelowania parametrów podwozia, posiadające tzw. głowice pasywne.
W przypadku przyrządów wykorzystujących kamery CCD głowice emitują i odbierają promieniowanie podczerwone, umożliwiające opasanie mierzonego pojazdu wiązkami promieniowania podczerwonego. Głowice pomiarowe zasilane są akumulatorowo, a przekazywanie danych z głowic pomiarowych do centralnej jednostki komputerowej realizowane jest drogą radiową. Urządzenia oparte na kamerach CCD posiadają w głowicach pomiarowych różnego rodzaju czujniki oraz układy elektroniczne, dość czułe na warunki otoczenia, a w szczególności drgania, przez co są dość czułe na rozkalibrowanie przy uderzeniu głowicy pomiarowej, czy jej upadku. Niedogodnością użytkowania urządzeń tej konstrukcji jest więc konieczność okresowej kalibracji głowic pomiarowych na specjalnym stanowisku, tzw. wzorcowej ramie kalibracyjnej w celu uzyskiwania prawidłowych i wiarygodnych wyników pomiarów.
Niedoskonałości tego typu, związanych z utrzymaniem urządzenia w pełnej sprawności technicznej i zapewnienia poprawności wykonywanych pomiarów w trakcie eksploatacji pozbawione są przyrządy wykorzystujące technologię pomiaru w systemie 3D. Urządzenia te nie posiadają bowiem głowic aktywnych, czyli biorących bezpośredniego udziału w przetwarzaniu zbieranych sygnałów na wartości pomiarowe, lecz wyposażone są w tzw. głowice pasywne w postaci tzw. tarcz refleksyjnych, odbijających jedynie padające na nie wiązki promieniowania podczerwonego. Najważniejszymi elementami urządzeń tej konstrukcji są kamery o dużej rozdzielczości obrazu wraz z umieszczonymi wokół nich diodami, wysyłającymi promieniowanie światła podczerwonego, skierowane na tarcze refleksyjne, osadzone na zaciskach kół. Przyrządy działające w oparciu o system 3D wykorzystują w trakcie pomiaru tzw. efekt perspektywy, polegający na zmianie wielkości obserwowanego obiektu w zależności od odległości jego obserwacji. Obrazy powstające z wiązek promieniowania emitowanego z diód po odbiciu od tarcz refleksyjnych odczytywane są przez kamery. Tarcze refleksyjne posiadają znaki graficzne (najczęściej w kształcie koła) o różnych wielkościach. W zależności od położenia kątowego tarczy refleksyjnej odbite obrazy i ich zniekształcenia, dzięki zastosowanym odpowiednim algorytmom obliczeniowym przeliczane są na konkretne wartości poszczególnych parametrów geometrii ustawienia kół i osi mierzonego pojazdu.
Przyrządy, których działanie oparte jest o system pomiaru 3D oferowane mogą być w różnych wersjach konstrukcyjnych, przystosowanych zarówno do stanowiska kanałowego, jak również do wykorzystania z podnośnikiem diagnostycznym.
W przypadku stanowiska kanałowego nieprzelotowego urządzenie najczęściej przybiera postać słupa umieszczonego centralnie. Istnieje również możliwość zastosowania tego rodzaju urządzenia do wersji przelotowej stanowiska pomiarowego poprzez umieszczenie kamer na odpowiednich słupkach usytuowanych po bokach stanowiska lub umieszczenie ich na odchylanym szlabanie.